De inbraak in het Grünes Gewölbe, de wereldberoemde schatkamer van Saksen, geldt als de grootste kunstroof uit de moderne geschiedenis. Tegelijkertijd is deze zaak in Dresden het spectaculaire hoogtepunt van een reeks kunstdiefstallen met één gemene deler: de daders hadden weinig problemen met het glas, zowel van vensters als vitrines. Toch kan inbraakbescherming met veiligheidsglas met de huidige stand van de techniek aanzienlijk worden verbeterd.
Op de vroege morgen van 25 november 2019 slaan criminelen een ruit in, zagen ze tralies door en weten ze binnen een paar seconden de parterre van het Residenzschloss in Dresden binnen te komen. Een mechanische inbraakbescherming in het raam had de daders al bij aanvang kunnen tegenhouden, maar in dit geval was die duidelijk niet aanwezig.
In het legendarische Grünes Gewölbe lopen ze via de Pretiosenzaal naar de juwelenkamer, waar ze doelbewust een vitrine uitkiezen. Al na een paar bijlslagen en minder dan twintig seconden – dat blijkt uit de camerabeelden – breekt het veiligheidsglas. De daders weten met drie met edelstenen bezette juwelen door het raam te vluchten. “Voor de Vrijstaat is enorme kunst- en cultuurhistorische schade ontstaan. De gestolen juwelen behoren absoluut tot de kroonjuwelen van de Saksische koningen”, zo wordt de Saksische minister van cultuur Eva-Maria Stange later geciteerd.
Naast drugs-, wapen- en mensenhandel is de diefstal van cultuurobjecten een van de lucratiefste misdrijven. De “Moeder aller kunstdiefstallen”, de roof van Leonardo da Vinci’s Mona Lisa uit het Louvre in 1911, staat voor het tot dan toe ondenkbare. Bij dit kunststukje kwamen eens geen scherven te pas: de dief nam het bekendste kunstwerk aller tijden gewoon van zijn haak en droeg het onder zijn jas naar buiten.
Toch toont de geschiedenis van deze criminele bedrijfstak steeds weer aan dat de kleinste gemene deler van elk beveiligingsconcept voor kunstwerken glas is. Want kunst moet worden bekeken. Kunst vereist licht en een representatieve omgeving. Kunst in een bunker is geen kunst, maar een simpele belegging. Dus is er altijd een compromis: hoeveel beveiliging mag er zijn, zonder dat het kunstwerk zijn uitwerking verliest? Uit de geschiedenis blijkt dat de beveiliging vaak aan het kortste eind trok.
Bijvoorbeeld in 2002. Via een raam wordt in het Van Gogh Museum ingebroken. De dieven vluchten met twee schilderijen van de Hollandse meester, die 14 jaar later bij een inval tijdens een antimaffia-operatie weer opduiken. Ook in 2002: Met hamer en koevoet worden ramen van het Berlijnse Brücke-Museum ingeslagen, waarna de daders negen expressionistische schilderijen met een waarde van 3,66 miljoen euro stelen. Scherven waren er in 2010 ook in het Musée national d’Art moderne de la Ville de Paris: er werd ingebroken via een zijraam en er werden vijf schilderijen met een waarde van 100 miljoen euro gestolen.
En in 2012 in Rotterdam: ook een inbraak via een raam. Zeven meesterwerken van kunstenaars als Picasso, Matisse en Gauguin verdwenen ’s nachts uit de Kunsthal in Rotterdam. Nog een voorbeeld, uit Berlijn: in 2017 wordt uit het Bode-Museum de 100 kilo zware gouden munt Big Maple Leaf gestolen. De daders vernielden de vitrine waarin de munt te zien was. Waarmee? Weer met een bijl. En de vitrine was de achilleshiel. Net als in het Grünes Gewölbe in Dresden.
Experts zijn het eens: met een glazen vitrine van modern veiligheidsglas kunnen inbrekers minstens tien minuten worden opgehouden. Wie het veiligheidsglas van Silatec kent, kan zich niet voorstellen dat het verloop van de inbraak in Dresden mogelijk is. Tijdens een test sloegen twee ‘daders’ meer dan drieduizend keer en meer dan veertig seconden lang met voorhamers op een Silatec-glasplaat met P6B-certificering in. Er kwam geen één splinter vrij. Dus als de vitrine in Dresden van dit materiaal was gemaakt, had die kunstroof niet kunnen plaatsvinden.
Wereldwijd zorgt de kunstroof in het Grünes Gewölbe voor beroering en veel musea willen hun beveiligingsconcept nu optimaliseren. Daarbij moet het zwaartepunt altijd bij mechanische bescherming liggen. De daders moeten namelijk zo lang mogelijk op het plaats delict blijven, zodat de politie er op tijd bij kan zijn. Elektronische systemen verhinderen de inbraak niet; ze zetten alleen de meldingsketen in gang.
Binnen hoeveel tijd na het afgaan van het alarm is de politie ter plaatse? Om het zekere voor het onzekere te nemen, moet deze reactietijd beslissend zijn voor de kwaliteit van de mechanische beveiliging. Bij de kwalificatie van veiligheidsglas zijn de begrippen inslagvertraging, slagbestendigheid, kogelbestendigheid en explosiebestendigheid veelzeggend.
Silatec-veiligheidsglas wordt volgens strenge normen getest en gecertificeerd. Bijvoorbeeld de Europese norm voor inbraakbestendig glas en de nog strengere normen van VdS Schadenverhütung, het grootste Europese instituut voor ondernemingsveiligheid. Tot op de dag van vandaag heeft Silatec-veiligheidsglas meer dan 1000 inbraken voorkomen.
En hoewel elke inbraakpoging anders verloopt, test Silatec op een realistische manier. Daarvoor werken we samen met commando’s zoals van de Duitse GSG9, de Oostenrijkse Cobra en militairen uit verschillende landen. Aanvallen met bijlen, machinepistolen of ramkraken van etalages maken deel uit van onze teststandaard. De omstandigheden kunnen niet extreem genoeg zijn!
Het veiligheidsglas van Silatec is echter niet alleen sterker dan conventioneel gepantserd glas. Het is ook kristalhelder, kleurloos en extreem licht en dun. Daardoor worden kunstwerken niet optisch vervormd en is de typische groene waas van gepantserd glas ook afwezig. Bovendien heeft Silatec-glas nog een voordeel: het biedt 100% bescherming tegen uv-straling. Uv-straling veroorzaakt namelijk fotochemische processen die de pigmenten en kleurstoffen veranderen, wat leidt tot verbleking, verbruining en een immens waardeverlies. Bovendien kan het Silatec-veiligheidsglas in bijna alle formaten, vormen, hoeken en stralen worden gemaakt. De toepassingsgebieden zijn al even veelzijdig. Silatec-veiligheidsglas wordt niet alleen gebruikt in musea, maar ook in villa’s, bij juweliers en bij instituten zoals de Duitse Rijksdag, verschillende ambassades en de Neue Synagoge in Berlijn.
Hoe is het nu met de veiligheid van ons cultureel erfgoed gesteld? Het doemscenario van Dresden, maar ook de inbraak in het Berlijnse Stasimuseum die maar een paar dagen later plaatsvond en volgens hetzelfde patroon verliep, voorspellen weinig goeds. “Er zijn veel tikkende tijdbommen”, zegt beveiligingsexpert Dick Drent. De Nederlander is professor bedreigings- en risicobeheer en adviseert musea over de hele wereld.
In 2016 leidde hij de zoektocht van het Van Gogh Museum naar twee Van Goghs, die veertien jaar eerder tijdens een spectaculaire inbraak uit het Van Gogh Museum werden gestolen. Destijds stond de politie versteld, omdat het museum continu onder surveillance staat. Bovendien waren er videocamera’s en infrafoodsystemen om de grootste verzameling werken van de Hollandse meester ter wereld te beschermen. De dieven klommen via een ladder op het dak, sloegen een venster in en konden zo het gebouw binnendringen.
Zaken zoals in Amsterdam en Dresden tonen duidelijk aan dat de veiligheidssystemen belangrijke hiaten bevatten, en dat die van glas zijn. “Veiligheidsglas is weliswaar maar een deel van het hele concept, maar absoluut noodzakelijk”, benadrukt expert Dick Drent. “Natuurlijk hebben elektronische systemen ook hun nut. Maar die vereisen een zekere stroomvoorziening. En, dat wordt vaak over het hoofd gezien, ze dienen voor het melden en documenteren van de inbraak. Maar bewegingsdetectoren, alarminstallaties en videocamera’s houden daders niet tegen. Dat kan alleen fysiek en mechanisch.”
Hoe lang duurt het voordat de politie op het plaats delict is? Dat is de eerste vraag die voor elk beveiligingsplan wordt gesteld. De mechanische bescherming moet op deze reactietijd zijn ingericht. Daarbij moet natuurlijk worden uitgegaan van het ergste scenario. Dit betekent bijvoorbeeld dat rekening met problematische verkeerssituaties moet worden gehouden: een snelle alarmmelding heeft geen zin als de politie daarna in de file staat. En een sirene schrikt geen enkele dief af. Maar veiligheidsglas dat zijn naam eer aan doet, kan dat wel. Want als kunstdieven keer op keer één ding bewijzen, dan is het dat de achilleshiel van glas is gemaakt.
